Khám Phá Sở Thích Nghề Nghiệp Với Mô Hình GROW: Hành Trình Phát Triển Bản Thân Đầy Hứng Khởi

Bài viết này hướng dẫn bạn cách định hướng nghề nghiệp từ sớm thông qua mô hình GROW cùng ba chiến thuật khám phá sở thích: thử nghiệm đa lĩnh vực, tìm kiếm mentor, và ghi chép cảm xúc. Hãy bắt đầu hành trình xây dựng tương lai của bạn ngay hôm nay!

Huấn luyện bản thân với GROW, hành trình phát triển bản thân: Bắt đầu khám phá sở thích nghề nghiệp để kiến tạo tương lai ngay hôm nay

Nhiều bạn trẻ chỉ thật sự nghĩ về nghề nghiệp tương lai khi đứng trước ngưỡng cửa tốt nghiệp THPT hay đại học. Đến lúc ấy, mọi thứ diễn ra quá nhanh: hạn nộp hồ sơ xét tuyển, lời khuyên trái chiều từ gia đình, bạn bè, nhà trường… khiến áp lực lựa chọn ngành học và công việc tương lai chồng chất. Trên thực tế, định hướng nghề nghiệp nên bắt đầu càng sớm càng tốt, lý tưởng nhất là khi bạn vẫn còn ngồi trên ghế nhà trường. Việc khám phá sở thích nghề nghiệp từ sớm không chỉ là một KỸ NĂNG SỐNG chủ động giúp bạn làm chủ tương lai, mà còn hỗ trợ hình thành tư duy phát triển bản thân liên tục – điều mọi nhà tuyển dụng và mỗi vị thế trong thế kỷ 21 đều đòi hỏi.

Ngày hôm nay, bạn sẽ được dẫn dắt qua một phương pháp khoa học – mô hình GROW – và ba chiến thuật thực tế để tự khảo nghiệm, ghi nhận, cũng như mở rộng vốn trải nghiệm nghề nghiệp. Bài viết này giúp bạn thiết kế một lộ trình “test drive” cho chính mình, hạn chế rủi ro chọn sai ngành và tối ưu hóa thời gian đầu tư vào học tập, trải nghiệm.

I. Tại sao cần định hướng tương lai từ bây giờ?

1. Cạnh tranh nghề nghiệp ngày càng cao

   Xu hướng tự động hóa, chuyển đổi số, kinh tế nền tảng (platform economy) tạo ra những nghề mới và đồng thời loại bỏ nhiều vị trí truyền thống. Nếu không có sự chuẩn bị sớm, bạn rất dễ bị động trước làn sóng thay đổi.

2. Tiết kiệm thời gian học và chi phí

   Một bạn sinh viên ngành A chuyển qua ngành B sau hai năm sẽ tốn thêm ít nhất 2–3 năm, chưa kể chi phí học lại và cơ hội nghề nghiệp bỏ lỡ. Khám phá sở thích sớm giúp tránh đường vòng đó.

3. Xây dựng lợi thế cạnh tranh cá nhân

   Khi biết mình hứng thú, đam mê với lĩnh vực nào, bạn có nhiều đất rèn luyện kỹ sâu hơn người bắt đầu muộn. Quy tắc 10.000 giờ để đạt trình độ chuyên gia trở nên khả thi vì bạn bắt tay từ sớm.

4. Giảm áp lực tâm lý

   Việc sớm có hình dung về tương lai giúp bạn tự tin, chủ động và duy trì động lực học tập. Bạn sẽ không bị cuốn vào nỗi sợ “mình không biết mình muốn gì”.

II. Giới thiệu mô hình GROW – khung huấn luyện bản thân toàn diện

GROW gồm bốn bước: Goal – Reality – Options – Will. Đây là khung coaching kinh điển do Sir John Whitmore phát triển, được ứng dụng rộng rãi trong huấn luyện doanh nghiệp, thể thao và phát triển cá nhân.

1. Goal (Mục tiêu)

   Đặt mục tiêu rõ ràng, cụ thể, đo lường được và có thời hạn. Trong bối cảnh định hướng nghề nghiệp, mục tiêu của bạn có thể là “Xác định top 3 lĩnh vực phù hợp với sở thích và năng lực của tôi trong vòng 6 tháng”.

2. Reality (Thực tế)

   Trung thực soi chiếu bản thân: kỹ năng, điểm mạnh, giá trị, niềm đam mê, rào cản, nguồn lực (thời gian, tiền bạc, mạng lưới). Việc này tạo nền tảng cho quyết định chính xác.

3. Options (Giải pháp)

   Liệt kê càng nhiều phương án càng tốt, không phán xét. Từ tham gia workshop ngành, đọc sách, thực tập bán thời gian, nói chuyện với mentor, tới thử làm dự án cá nhân.

4. Will (Ý chí – Kế hoạch hành động)

   Chuyển hóa ý tưởng thành hành động cụ thể kèm mốc thời gian, chỉ số đo lường, cam kết. Đây chính là bước biến ước mơ thành hiện thực.

Huấn luyện bản thân với GROW, hành trình phát triển bản thân trở thành la bàn dẫn lối: bạn biết đích đến (Goal), bạn biết mình đang ở đâu (Reality), có bản đồ (Options) và quyết định bước chân đầu tiên (Will). Khi áp dụng đều đặn, bạn sẽ liên tục cập nhật, điều chỉnh nhằm phù hợp với sự thay đổi của chính mình và thế giới việc làm.

III. Ba kỹ thuật khám phá sở thích nghề nghiệp

1. Thử nghiệm đa lĩnh vực – “kiểm thử” sở thích bằng trải nghiệm vỡ lòng

   Bạn không thể yêu hay ghét thứ gì khi chưa từng chạm vào. Vì vậy, hãy chủ động cọ xát với nhiều lĩnh vực đa dạng:

   • Đọc – “Tắm” trong kiến thức:
     • Sách chuyên ngành nhập môn (ví dụ Triết học căn bản, Marketing 101, Sinh học phân tử dễ hiểu…).
     • Blog, bài phỏng vấn chuyên gia, nghiên cứu thị trường cập nhật.
     • Báo cáo nghề nghiệp của Bộ Lao động, tổ chức HR, headhunter.
   • Xem video – “Chạm” hình ảnh thực tế:
     • Vlog nghề nghiệp, talkshow chuyên môn (TEDx, CareerFair YouTube).
     • Thước phim tài liệu, series về công việc hàng ngày của bác sĩ, kiến trúc sư, kỹ sư AI…
   • Workshop/ Bootcamp/ Hackathon – “Thử lái” trong môi trường mô phỏng:
     • Tham gia 1–2 ngày “Design Thinking Bootcamp” để nếm trải việc giải quyết vấn đề như designer.
     • Thử một “Weekend Coding Sprint” để xem mình có hứng thú lập trình.
     • Đăng ký lớp mô phỏng phiên tòa cho sinh viên luật.

   Thực hiện mỗi tháng một thử nghiệm nhỏ sẽ cho bạn một “menu” trải nghiệm phong phú.

2. Tầm quan trọng của Mentor – “Chiếc kính hiển vi” giúp bạn thấy rõ hơn

   Mentor là người đi trước trong lĩnh vực bạn muốn tìm hiểu. Họ giúp:

   • Cung cấp góc nhìn thực tế, rút ngắn đường cong học hỏi.
   • Phản hồi trung thực về tiềm năng, thói quen, kỹ năng của bạn.
   • Kết nối mạng lưới và cơ hội thực tập/ dự án.
   • Truyền cảm hứng, duy trì động lực.

   Để tìm mentor:

   • Tham gia cộng đồng ngành nghề (LinkedIn group, CLB chuyên môn).
   • Hỏi giảng viên, cựu sinh viên, người quen trong gia đình.
   • Gửi email lịch sự, ngắn gọn nêu lí do, mong muốn hỗ trợ, cam kết đầu tư thời gian và tôn trọng lịch trình của họ.
3. Ghi chép cảm xúc – “Bản đồ cảm giác” để nhận diện đam mê

   Sau mỗi lần thử nghiệm, hãy dành 10–15 phút viết nhật ký phản ánh:

   • Tôi cảm thấy thế nào khi tham gia hoạt động?
   • Hoạt động nào khiến tôi quên thời gian?
   • Khó khăn nào tôi sẵn sàng vượt qua vì tò mò, hứng khởi?
   • Kỹ năng gì tôi thấy mình học nhanh?

   Chấm điểm mức độ thích thú từ 1–10 và lưu lại. Sau 3–6 tháng, bạn sẽ nhìn thấy xu hướng rõ ràng: hoạt động, chủ đề, môi trường nào khiến bạn “thăng hoa”. Từ đó, mục tiêu nghề nghiệp được định hình rõ nét.

IV. Áp dụng GROW vào hành trình khám phá nghề nghiệp: ví dụ thực tế

Bước 1 – Goal

Thu Hà, học sinh lớp 10, đặt mục tiêu: “Trong vòng 6 tháng, khám phá và lựa chọn một đến hai lĩnh vực phù hợp để đầu tư thêm kỹ năng chuyên sâu”.

Bước 2 – Reality

Thu Hà tự đánh giá:

• Thế mạnh: thích logic, giỏi Toán, thích trồng cây và nghiên cứu tài nguyên thiên nhiên.
• Hạn chế: ngại giao tiếp đông người, kỹ năng thuyết trình kém.
• Nguồn lực: mạng internet, thư viện trường, CLB STEM địa phương, có chú làm trong ngành năng lượng tái tạo.

Bước 3 – Options

• Đọc sách sinh học ứng dụng, nông nghiệp công nghệ cao, kỹ thuật môi trường.
• Tham gia CLB STEM trồng cây thủy canh.
• Thử một khóa học ngắn “Introduction to Data Science”.
• Gặp chú làm trong ngành năng lượng để hỏi chuyện.
• Đăng ký workshop về IoT trong nông nghiệp.

Bước 4 – Will

• Tuần này đăng ký khóa học Data Science 6 tuần online.
• Tháng tới tham gia hackathon IoT nông nghiệp.
• Gửi email hẹn chú chia sẻ kinh nghiệm trong 2 tuần tới.
• Viết nhật ký cảm xúc sau mỗi hoạt động và cập nhật bảng đánh giá thích thú.

Huấn luyện bản thân với GROW, hành trình phát triển bản thân như Thu Hà vừa làm không phải là một sự kiện, mà là chuỗi vòng lặp lặp đi lặp lại. Ở mỗi vòng, mục tiêu sẽ cụ thể và cao hơn, hiện thực được cập nhật, phương án đa dạng hơn, cam kết hành động mạnh mẽ hơn.

V. Sai lầm thường gặp và cách khắc phục

1. Đặt mục tiêu mơ hồ

   “Em muốn có nghề nghiệp tốt” không cụ thể. Hãy chuyển thành “Em muốn chọn được top 3 ngành để nộp hồ sơ vào tháng X”.

2. Tự ảo tưởng ở bước Reality

   Thiếu trung thực khiến dữ liệu sai lệch, dẫn tới chiến lược sai. Hãy dựa trên phản hồi khách quan (mentor, bài test tính cách, bảng điểm).

3. Quá ít Options

   Nhiều bạn chỉ liệt kê 1–2 phương án. Brainstorm không phán xét ban đầu, sau đó mới lọc.

4. Thiếu Will mạnh mẽ

   Kế hoạch mà không có lịch trình và ai đó (bạn đồng hành hoặc mentor) giữ bạn chịu trách nhiệm thì khả năng bỏ dở rất cao. Hãy đặt “deadline” và công khai mục tiêu với cộng đồng.

VI. Kết hợp ba kỹ thuật và mô hình GROW thành “chuỗi phản hồi liên tục”

1. Chọn mục tiêu khám phá (Goal).
2. Đánh giá bản thân (Reality).
3. Lên danh sách 3–5 thử nghiệm (Options).
4. Thực hiện thử nghiệm 1 → Ghi chép cảm xúc.
5. Trao đổi với mentor → Nhận phản hồi.
6. Cập nhật bảng đánh giá → Ra quyết định giữ hay loại bỏ lĩnh vực.
7. Lặp lại cho thử nghiệm 2, 3…

Sau 4–5 vòng lặp, bạn sẽ có bức tranh rõ ràng về sở thích, thế mạnh và động lực nội tại. Quan trọng hơn, bạn đã hình thành thói quen phản tư và hành động – thói quen cốt lõi của người học trọn đời.

VII. Tài nguyên gợi ý giúp bạn “test drive” nghề nghiệp

• Coursera, Udemy, edX: kho khóa học nhập môn hầu hết ngành nghề.
• LinkedIn Learning: video ngắn, lộ trình kỹ năng.
• Vietnamworks Insider, TopCV blog: bài viết về xu hướng lao động.
• Vietnam Innovative Startup Accelerator (VIISA), FUNiX, CodeClever: bootcamp công nghệ.
• CLB trường, cuộc thi khoa học kỹ thuật tỉnh/thành phố.

VIII. Lộ trình rèn luyện kỹ năng mềm song song

Khám phá sở thích nghề nghiệp không tách rời rèn luyện kỹ năng sống: quản lý thời gian, giao tiếp, tư duy phản biện, làm việc nhóm, quản lý cảm xúc… Hãy:

• Mỗi học kỳ chọn một kỹ năng để phát triển (VD: thuyết trình).
• Áp dụng GROW cho kỹ năng đó.
• Dùng thử thách cụ thể (thi hùng biện, làm MC sự kiện trường, trình bày bài nghiên cứu).

Khi nội lực vững, việc thử nghiệm nghề nghiệp trở nên thú vị chứ không đáng sợ.

IX. Lời kêu gọi hành động

Nếu bạn muốn có quy trình chi tiết, bài bản cùng sự hướng dẫn của chuyên gia, hãy tham gia MODULE 1: KIẾN TẠO NHẬN THỨC NỀN TẢNG của khóa học MELIS do Viện Tâm Lý SunnyCare và Học Viện Mettasoul đồng thực hiện. Tại đây bạn sẽ được:

• Thực hành mô hình GROW với người hướng dẫn.
• Thực nghiệm các ngành nghề “phiên bản mini” để cảm nhận sâu.
• Thiết kế lộ trình phát triển kỹ năng và nghề nghiệp cá nhân.

Chọn bắt đầu sớm nghĩa là bạn đang trao cho mình lợi thế cạnh tranh bền vững.

Hành trang vững chắc cho tương lai nằm trong quyết định của bạn hôm nay.

Khởi đầu hành trình khám phá sở thích nghề nghiệp không bao giờ là quá sớm. Khi bạn chủ động “huấn luyện” chính mình thông qua mô hình GROW, bạn không chỉ hiểu rõ bản thân mà còn xây dựng tư duy hành động có mục tiêu. Ba chiến thuật: đa dạng hóa trải nghiệm, tìm kiếm mentor đồng hành và ghi chép cảm xúc liên tục sẽ mở rộng góc nhìn cũng như bảo đảm tiếng nói nội tâm được lắng nghe. Kiến tạo nhận thức nền tảng sớm là khoản đầu tư lợi nhuận cao nhất: tiết kiệm thời gian, giảm áp lực, và biến quá trình chọn ngành, chọn nghề từ quyết định nặng nề thành cuộc dạo chơi khám phá đầy hứng khởi. Hãy hành động ngay hôm nay – tương lai được quyết định bởi những bước nhỏ kiên định bắt đầu từ chính bạn.

---